Để chuẩn bị cho xây dựng giấy tờ công nghệ về di sản Đàn bầu, ngày 22/11, tại Hà Nội, Viện Âm nhạc (Học viện Âm nhạc quốc gia Việt Nam) đã tổ chức Hội thảo khoa học “Nghệ thuật Đàn bầu Việt Nam - Truyền thống, kế thừa và phát triển”.

Đàn bầu là nhạc cụ Việt Nam độc nhất vô nhị.

Đàn bầu là của Việt Nam

Tại Hội thảo, có sự góp mặt của những nhà khoa học, nhà quản lý văn hóa, những nghệ sĩ, nghệ nhân đại diện cho cộng đồng người Mường, người Việt trong cả nước đều khẳng định “Đàn bầu là một nhạc cụ độc đáo của người dân Việt Nam”. Ở đó, trong diễn trình văn hóa Việt Nam nói chung, trong nền âm nhạc Việt Nam nói riêng, đàn bầu giữ vị trí vững bền không thể phủ nhận. Trong sinh hoạt âm nhạc dân gian, những nghi lễ phong tục, các loại hình diễn truyền thống, âm nhạc cung đình cho đến những sáng tác mới cho nhạc cụ dân tộc, nhạc cụ phương Tây trong mấy chục năm gần đây đều có sự tham gia biểu diễn của đàn bầu. Việc nghiên cứu, sáng tạo trong toàn bộ khía cạnh tương tác tới đàn bầu cũng được thực hiện từ nhiều thập kỷ qua mang thành quả đạt được là những tài liệu văn bản, sách xuất bản, tác phẩm âm nhạc mới, các nhạc cụ cải tiến.

Để minh chứng cho điều này, NSND Thanh Tâm - Chủ nhiệm CLB Nghệ thuật Đàn bầu Việt Nam cho biết, do hoàn cảnh lịch sử cụ thể của đất nước, các nghiên cứu, ghi chép về cây đàn bầu còn lại đến nay không nhiều. Tuy nhiên, các chuyện kể, giai thoại dân gian về tổ nghề đàn bầu… phần nào cho chúng ta nghĩ về sự ra đời của nó. Trong ấy với 3 tích truyện đáng chú ý. Thứ nhất, cố nhạc sĩ Nguyễn Xuân Khoát trong bài viết “Le Dan Bau” trong bản tin của Âm nhạc Dân gian quốc tế năm 1960 nói lại tích Trương Viên đi đánh giặc, vợ ở nhà thờ cúng mẹ chồng. Sau những tháng ngày đằng đẵng mong chờ, hai mẹ con xuất phát đi tim Trương Viên với bao trắc trở, gian nguy và đã được Tiên bà tặng một cây đàn, nhờ đấy mà gặp được Trương Viên. Thứ hai, nhạc sĩ Đặng Hoành Loan dẫn theo bộ sử “Đại Nam thực lục” chỉ ra rằng đàn bầu có mặt trên thị trường năm 1770 và người chế ra cây đàn một dây này là Tôn Thất Dục. Thứ ba, theo nghệ nhân Nguyễn Văn Nguyên nói lại thì đàn bầu lại chính là báu vật mà Bụt ban cho Thái tử Trần Quốc Đĩnh… Như vậy là cả trong 3 kém chất lượng thuyết đều sở hữu một điểm chung là mang nhân vật cụ thể (Trương Viên, Tôn Thất Dục, Trần Quốc Đĩnh). Điều đó cũng có nghĩa đàn bầu xây dựng thương hiệu trong cuộc sống của người Việt, được xác quyết bằng những con người mang thực. Và cùng đồng tin vào điều đó.

Cũng theo NSND Thanh Tâm, trên thế giới, cây đàn một dây sở hữu ở nhiều quốc gia, nhưng đều dừng lại ở mức độ tương đối đơn sơ. Duy chỉ với cây đàn bầu của Việt Nam là vững mạnh ở trình độ cao sở hữu kỹ thuật diễn tấu đa dạng, phong phú, nhiều màu sắc. Trong hệ thống nhạc cụ truyền thống, nó có vị trí cực kỳ đặc biệt, nhất là từ khi nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ra đời (tháng 8/1945), tiếp đấy là việc thành lập Trường Âm nhạc Việt Nam, năm 1956 (nay là Học viện Âm nhạc quốc gia Việt Nam), cây đàn bầu đã được đưa vào giảng dạy - học tập theo phương pháp chính quy. Cũng từ đó, các sáng tạo, cải tiến cây đàn bầu của các nghệ nhân, nghệ sĩ, người chế tạo nhạc cụ cũng đã dần dần xuất hiện.

Xứng danh di sản

Có thể thấy, mang giá trị đặc biệt và thông căn cứ lịch sử thì tính tới ngày nay đàn bầu Việt Nam gần tròn 1.050 tuổi. Thế nhưng, một cây đàn được coi là “hồn cốt” của dân tộc, được rộng rãi người trong nước và quốc tế yêu thích, nghiên cứu nhưng cho tới nay đàn bầu vẫn chưa được xác nhận là di sản văn hoá cấp quốc gia. Nhận thấy đây là vấn đề cấp bách nhằm khẳng định vị thế của cây đàn bầu trong nền văn hóa Việt Nam và thế giới, Học viện Âm nhạc quốc gia Việt Nam vừa chính thức triển khai xây dựng giấy tờ khoa học đệ trình xin công nhận đàn bầu là di sản văn hóa quốc gia trong thời gian tới.

Để đàn bầu trường tồn, theo NSƯT Bùi Lệ Chi - Trưởng Bộ môn Đàn bầu, Khoa Âm nhạc truyền thống (Học viện Âm nhạc nhà nước Việt Nam), buộc phải chú trọng vào công tác đào tạo. Bởi thực tế hiện nay, nhiều mẫu nhạc gia nhập vào Việt Nam và được các bạn trẻ đam mê chính do đó mà đòi hỏi chúng ta buộc phải nhìn lại các vấn đề thúc đẩy đến ngành nghề của mình như thực trạng đào tạo, biểu diễn… cho phù hợp. trong lúc còn những bất cập phải được điều chỉnh, giải quyết. Với công việc tập huấn nghệ nhân đàn bầu trong nhà trường nhất mực nên được bắt đầu lúc tuổi còn nhỏ, chứ không thể bắt đầu ở lứa tuổi đã lớn như hiện tại bằng việc mở lại hệ sơ cấp như trước đây. Ngoài ra, thời lượng dành cho việc học chuyên ngành phải được tăng cường như trước đây (2 tiết/tuần) chứ không cần giảm tải như ngày nay (1tiết/tuần). Đặc biệt, khuyến khích các nhạc sĩ, nghệ sĩ, giảng viên sáng tác cho đàn bầu bằng các hình thức khác nhau: Hỗ trợ kinh tế, giải thưởng... Có như vậy, sự nghiệp và biểu diễn đàn bầu mới với hy vọng vững mạnh lâu bền.

Cùng đó, để đàn bầu có thể hội nhập vào xu thế phát triển chung của xã hội, NSND Đỗ Hồng Quân - Chủ tịch Hội Nhạc sĩ Việt Nam cho rằng, cần tập chung vào công việc sáng tác để đàn bầu sở hữu thêm rộng rãi tác phẩm mới. So với thời kỳ trước, bây giờ các nhạc sĩ ít viết cho cây đàn bầu. Ngoại trừ một số nghệ sĩ nhân dân, nghệ sĩ ưu tú vẫn tiếp tục đam mê, truyền bá và biểu diễn đàn bầu... Khả năng nghệ thuật diễn tấu của cây đàn bầu là phong phú trên cả hai lĩnh vực sáng tác và biểu diễn. Giờ đây ngay các nhạc sĩ quốc tế cũng quan tâm tìm hiểu và viết cho cây đàn bầu. Hy vọng trong tương lai những nhạc sĩ sẽ dành nhiệt huyết hơn nữa cho cây đàn bầu, trong ấy mang những hình thức độc tấu, hòa tấu dàn nhạc dân tộc và dàn nhạc giao hưởng. Vì đàn bầu là nhạc cụ Việt Nam độc đáo, độc nhất vô nhị, tiếng mang âm nhạc thuần khiết, một đại diện xứng đáng cho nền văn hóa dân tộc Việt Nam.

Mời Các bạn tham khảo thêm:

-> Cách chọn mua đàn bầu điện giá bao nhiêu là giá rẻ và địa chỉ bán đàn bầu ở đâu?