Đàn nhị (đàn cò): Cấu tạo, bí quyết lên dây và âm thanh

Giới thiệu về đàn nhị

Đàn nhị còn được gọi là đàn cò, là 1 nhạc cụ thuộc bộ dây. Đàn có 2 dây cần có tên gọi là đàn nhị. Xuất hiện ở nước ta vào khoảng thế kỷ X, được người Kinh, Tày, Thái, Nùng, Dao, Mường, Khmer… tiêu dùng nhiều.

Đàn nhị còn với nhiều tên gọi như:

Người Kinh gọi là đàn líu
Người Mường gọi là Cò Ke
Còn người miền nam lại gọi đàn nhị bằng tên dân dã đàn Cò.

đàn nhị

Mỗi dân tộc làm đàn nhị mang chút khác biệt trong cấu tạo. Tuy nhiên vẫn có cấu tạo phổ biến sau:

Cấu tạo

Đàn nhị gồm các thành phần: Ống nhị (bát nhị), phải nhị, trục dây, dây nhị, cử nhị, cung vĩ.

Ống nhị (bát nhị)

Đây là 1 bầu cộng hưởng có tác dụng khuếch đại âm thanh của đàn, dài 13,8cm. Ống nhị có hình giống bông hoa rau muống. Một đầu được bịt kín bằng da rắn hoặc da kỳ đà. Đầu còn lại không bịt và xòe ra như rau muống đang nở. Chất liệu khiến cho ống nhị thường là gỗ cứng.

Cần nhị (cán nhị)

Có dáng thẳng, sắp đầu cán uốn mềm mại như ngã về phía ngược hướng với ống nhị, trong bóng dáng uyển chuyển như cổ cò lã. Chính bởi vậy mà đàn nhị còn được gọi là đàn Cò.

Cần nhị được cắm xuyên qua ống nhị và dài 75,5cm.

Trục dây

Đàn nhị sở hữu 2 trục nhị, được gắn xuyên qua cần nhị và nằm cộng hướng sở hữu ống nhị. Để dây căng hoặc chùn tạo âm cao, trầm bằng phương pháp căn vặn trục dây.

Dây nhị

Đàn sở hữu 2 dây mang thể được làm cho bằng tơ, nilon, kim loại. Đàn bằng dây tơ và nilon cho âm mềm mại, dịu dàng, còn đàn bằng dây kim mẫu sở hữu âm thanh rõ ràng. Trong 2 dây đàn thì sở hữu một dây lớn nằm trong và 1 dây nhỏ nằm ngoài.

Cử nhị (Khuyết nhị, chiếc suốt)

Cử nhị chính là 1 vòng bằng đồng hoặc tơ, được dùng để đặt giữ nên đàn, mang thể trượt lên xuống. Hai dây đàn được xuyên qua vòng này trước lúc buộc vào ngựa đàn trên bá nhị. Hai dây đàn không chạy thẳng, đồng thời từ trục nhị tới ngựa đàn mà bị cử nhị bóp lại sắp nhau. Điều này sẽ giúp thay đổi độ cao của dây đàn. Cửa đàn càng kéo về phía bát nhị thì âm càng cao, ví như kéo lên phía đầu cần nhị thì sẽ cho âm thanh trầm.

Như vậy để thay đổi cao đội của tiếng đàn nhị thì cần tác động vào trục dây và cử nhị.

Cung vĩ

Cung vĩ của đàn nhị nhìn như 1 loại cung. Phần cứng được làm từ tre, gỗ, mang hình dạng uốn cong. Phần dây tạo âm thanh được làm cho bằng tơ hoặc lông đuôi ngựa. Cần bắt buộc luồn cung vĩ vào giữa 2 dây đàn do 2 dây đàn hơi sát nhau. Có nghĩa ko thể tách rời cung vĩ và đàn (trừ trường hợp tháo dỡ ráp các bộ phận).

đàn nhị

Tính năng

Âm vực của đàn nhị rộng hơn 2 quãng tám phải âm thanh nghe rõ ràng, trong sáng, mềm mại. Để giảm độ vang, đổi thay âm nhan sắc hãy:

Dùng đồi gối trái bịt một phần mồm loa xòe của bát nhị khi ngồi trên ghế đàn.
Sử dụng ngón chân chiếc chạm vào da của bát nhị trường hợp ngồi trên phản hoặc chiếu kéo đàn.

Khi đó, âm thanh của đàn nhị lại phát triển thành mơ hồ, xa vẳng, lạnh lẽ và tối tăm thể hiện rõ nét tâm cảnh thầm kín…

Sử dụng

Đàn nhị đóng vai trò quan trong trong nghệ thuật hát Xẩm. Ngoài ra còn được tiêu dùng trong dàn nhã nhạc, phường bát âm, chầu văn, a ma tơ và dàn nhạc tổng hợp. Ngày nay, đôi lúc đàn nhị xuất hiện trong dàn nhạc rock, pop để nâng cao màu nhan sắc cho âm thanh.

Cách sử dụng: Tay trái giữ dọc nhị và bấm vào dây đàn chấp nhận ngón tay hoặc đầu ngón tay. Tay cần cầm cung vĩ kéo đẩy để tạo ra âm thanh.

Có rộng rãi khoa học đàn như ngón vuốt, ngón láy, ngón nhấn, ngón chuyền để cung vĩ ngắt, cung vĩ rung, cung vĩ rời, cung vĩ liền…

Cách lên dây đàn nhị

Có rộng rãi phương pháp lên dây đàn nhị khác nhau như lên dây ở quãng 3, quãng 4, quãng r, quãng 6. Cách rộng rãi nhất là lên dây ở quãng 5. Ví dụ cử nhị đang nằm ở khoảng 1/3 bắt buộc đàn tính từ đầu đàn thì lên dây như sau:

Dây nhỏ (Dây ngoài): E5.
Dây lớn (Dây trong): C5.

Cách chơi đàn nhị

Đàn nhị sở hữu âm vực nằm ở khoảng 3 quãng 8. Để chơi đàn nhị thường sử dụng cả hai tay nên và trái.

Tay phải

Là tay được dùng để cầm cung vĩ. Người chơi càng điêu luyện thì càng điều khiển được lựa chạm và kéo tạo ra âm thanh bay bổng, mềm mại hoặc mạnh mẽ, dứt khoát.

Có 4 công nghệ chơi đàn nhị, đó là cung vĩ liền, cung vĩ ngắt, cung vĩ rời và cung vĩ rung.

Cung vĩ liền: Cầm cung vĩ kéo các nốt nhạc quyện từ nốt này sang nốt khác như lúc luyến láy giọng hát.
Cung vĩ rời: Cầm cung vi kéo những nốt nhạc, nốt nhạc này rời nốt nhạc kia. Điều này với nghĩa là không luyến.
Cung vĩ ngắn: Sử dụng cung vĩ kéo những nốt nhạc gãy gọn và dứt khoát.
Cung vĩ rung: Sử dụng cung vĩ kéo đi kéo lại liên tục một nốt thường để diễn tấu các đoạn cao trào, nguy cấp và vui vẻ.

Tay trái

Dùng tay trái bấm ngón tay vào dây đàn để tạo tạo ra các nốt nhạc. Tuy nhiên cần phải bấm như thế nào để tạo ra các âm sắc khác nhau? Đó là sử dụng những kỹ thuật ngón rung, ngón vuốt, ngón nhấn, ngón lay và bật dây.

Ngón rung: Bấm nhẹ liên tục vào dây đàn để tạo độ ngân rung mềm mại.
Ngón vuốt: Vuốt từ trên xuống dưới hoặc từ dưới lên trên dây đàn. Âm vuốt có tác dụng làm tiếng đàn vươn lên là mềm mại, uyển chuyển gần giống như giọng hát.
Ngón nhấn: Giúp âm thanh cao lên một cung.
Ngón láy hay ngón vỗ: Sử dụng ngón mẫu bấm vào một nốt trên dây đàn, ngón trỏ thì ấn thả liên tục vào nốt cao hơn kề nốt ngón cái. Sử dụng khoa học ngón láy để mô tả sự quyến luyến, bịn rịn, ngậm ngùi ko đang tâm chia xa.
Bật dây: Người dây không sử dụng cung vĩ, thay vào ấy là dùng ngón tay khều khều dây đàn để tạo ra âm thanh.

Ví trí của đàn nhị trong các dàn nhạc

đàn nhị

Trong những dàn nhạc dân tộc, nhá nhạc cung đình Huế, phường bát âm, tuồng, chèo, cải lương hay vọng cổ, đàn nhị đầu góp mặt dưới hình thức độc tấu, hòa tấu hoặc song tấu.

Nhờ sự mượt mà, uyển chuyển của đàn nhị mà đã tạo vị thế quan yếu trong những dàn nhạc. Sự mượt mà, uyển chuyển là chất keo kết nối các nhạc cụ khác hòa quyện có nhau.

Trên đây là 1 số thông tin căn bản về đàn nhị, bí quyết lên dây đàn và bí quyết đánh đàn nhị như thế nào. Mong rằng chia sẻ này hữu dụng cho bạn đọc.

Một số mã đàn nhị cho người mới học chơi:

1. Đàn nhị 1 NH59: