Xây dựng hồ sơ di sản cho cây đàn bầu

 

TTO - Giá trị độc đáo và sự "thuần Việt" của đàn bầu một lần nữa được khẳng định tại hội thảo Nghệ thuật đàn bầu Việt Nam - truyền thống, kế thừa và phát triển.

Nghệ sĩ Hải Phượng biểu diễn đàn bầu trong một dịp hòa tấu của dàn nhạc giao hưởng 

Đàn bầu là cây đàn độc đáo của dân tộc Việt, từ hình dáng, cấu tạo, tính năng, cách chơi đến âm thanh đều cực kỳ độc đáo, không giống bất cứ nhạc cụ nào trên thế giới, cho dù nhiều quốc gia cũng có đàn một dây.

PGS.TS - nhạc sĩ Đỗ Hồng Quân

Hội thảo kéo dài cả ngày 22-11 tại Hà Nội do Viện Âm nhạc quốc gia Việt Nam tổ chức. Ông Trần Hải Đăng - phó viện trưởng Viện Âm nhạc quốc gia Việt Nam - cho biết hội thảo này là tiền đề để tiếp theo cho hội thảo quốc tế về cây đàn bầu.

Đây là những nỗ lực của viện, Bộ VH-TT&DL để xây dựng hồ sơ tiến tới xây dựng giấy tờ di sản cho đàn bầu, trước tiên là di sản quốc gia, sau ấy là di sản thế giới.

Cây đàn độc đáo có một không hai

Theo thạc sĩ, NSND Nguyễn Thị Thanh Tâm, trên thế giới, cây đàn một dây sở hữu ở rộng rãi quốc gia, nhưng đều dừng lại ở mức độ hơi đơn sơ. Duy chỉ có cây đàn bầu của người Việt là phát triển mạnh mẽ ở trình độ cao sở hữu kỹ thuật diễn tấu đa dạng, phong phú, phổ biến màu sắc.

Trong hệ thống nhạc cụ truyền thống, nó có vị trí rất đặc biệt, nhất là từ khi nước Việt Nam dân chủ cộng hòa xây dựng thương hiệu (tháng 8-1945), tiếp đấy là việc có mặt trên thị trường Trường Âm nhạc Việt Nam năm 1956 (nay là Học viện Âm nhạc quốc gia Việt Nam), cây đàn đã được đưa vào giảng dạy, học tập.

Theo PGS.TS Đỗ Hồng Quân, nhạc sĩ đã viết rộng rãi bản giao hưởng cho đàn bầu và dàn nhạc giao hưởng, âm thanh của đàn bầu phát ra gần gũi mang giọng nói của con người (người Kinh) về độ rung, âm vực, luyến láy, khả năng mô phỏng những cung bậc cao tốt của 6 âm ngữ trong tiếng Việt là: sắc, huyền, hỏi, ngã, nặng, không.

Đàn bầu là nhạc cụ của giai điệu, thiên về trữ tình, ngân nga, êm đềm, rất yêu thích với tình cảm thủ thỉ của người Việt phải trong âm nhạc cổ truyền của người Việt nó luôn đóng vai trò bè chính trong các hình thức diễn tấu: độc tấu, hòa tấu, thậm chí đệm cho hát...

Nhà nghiên cứu Đinh Văn Minh (Viện Nghiên cứu Hán Nôm) khẳng định đàn một dây hay độc huyền cầm thì nhiều dân tộc, đa dạng quốc gia có, nhưng đàn bầu Việt Nam khác sở hữu các dòng đàn một dây của những dân tộc, quốc gia khác ở chất liệu tạo bắt buộc và âm chất của nó.

"Hình ảnh quả bầu trong đàn bầu thật giản dị, gắn ngay liền với đời sống nông dân, nông nghiệp nước ta từ lâu đời. Còn âm chất bội âm của đàn bầu phong phú, diệu kỳ như giọng nói, tiếng hát, lời ru của người Việt vậy" - nhà nghiên cứu Đinh Văn Minh nói.

Đàn bầu khác đàn một dây của Trung Quốc

Về việc gần đây "nước ngoài nhận nhầm hoặc cố tình nhận nhầm" đàn bầu là của họ, nhà nghiên cứu Đinh Văn Minh đưa ra những minh chứng phản chứng mạnh mẽ từ chính các tài liệu của nước ngoài.

Ông cho biết tại Trung Quốc, Hà Thiệu là người đầu tiên nghiên cứu về độc huyền cầm. Người này lừng danh diễn tấu sáo trúc từ năm 16 tuổi, được tuyển vào đoàn văn công dân tộc tự trị huyện Đông Hưng. Từ thập kỷ 1960, Hà Thiệu được cử tới hội giáo nghệ nhân đàn bầu của dân tộc Kinh là Tô Thiện Huy.

Trong những bài viết của mình, ông Hà Thiệu cho rằng tuy độc huyền cầm ở Việt Nam là nhạc khí có tính đại biểu, biểu trưng cho quốc nhạc Việt Nam, nhưng Việt Nam thời xưa với quá trình bị Bắc thuộc, cho phải độc huyền cầm nên hiểu là từ Trung Quốc truyền vào Việt Nam. Nhà nghiên cứu Đinh Văn Minh khẳng định đây là phương pháp suy diễn khiên cưỡng, ý kiến học thuật này mâu thuẫn có chính bản thân Hà Thiệu.

Bởi chính ông này thừa nhận rằng khoảng năm Gia Tĩnh đời Minh (năm 1522 - 1566), người Kinh đã có vào đất Trung Nguyên bào cầm (đàn bầu). Bào cầm - đàn bầu chính là cây đàn bản địa Việt Nam đã được những ngư dân vùng Đồ Sơn, Hải Phòng đưa sang Trung Quốc đầu thế kỷ 16.

Còn các cây đàn "độc huyền cầm", "nhất huyền cầm", đàn một dây mà những học giả Trung Quốc dẫn trong sử sách Trung Quốc là những cái đàn một dây kiểu khác - khác về hình thể, khác về kết cấu, về chất liệu cấu tạo và đương nhiên về dung nhan thái âm thanh.

Một học giả khác của Trung Quốc - nhạc sĩ Vương Năng - giám đốc Nhà Nghệ thuật nhân dân thị thành cảng Phòng Thành, khu tự trị dân tộc Choang tỉnh giấc Quảng Tây - lại cho rằng độc huyền cầm (ý kể đàn bầu) là nhạc khí dân tộc Việt Nam, người Kinh thiên di với theo, cho buộc phải sự xuất hiện của độc huyền cầm ở Trung Quốc kèm theo cũng là do người Kinh đưa vào Trung Quốc.

"Đàn bầu Việt Nam là loại nhạc khí một dây do người Việt Nam tạo ra, có đặc biệt văn hóa bản địa đang đứng trước nguy cơ bị nước bên cạnh nhận nhầm hoặc cố tình nhận nhầm là sản phẩm của họ. Rất may, giới học kém chất lượng Trung Quốc còn với những người có bản lĩnh, không a dua, trang nghiêm tôn trọng lịch sử, quan điểm rạch ròi" - nhà nghiên cứu Đinh Văn Minh nói.

Hòa tấu tứ tuyệt - kìm, cò, tranh, độc

Khẳng định đàn bầu hoàn toàn thuần Việt, nhà nghiên cứu Bùi Trọng Hiền cho biết từ lâu đàn bầu gắn bó hữu cơ mang hát xẩm (nên còn được gọi là đàn xẩm), với nhạc thính phòng Huế, nhạc lễ, cải lương Nam Bộ...

Nó là mẫu nhạc cụ gắn bó với các thể mẫu âm nhạc cổ truyền của Việt Nam như hình có bóng. Trong lúc đó, độc huyền cầm của Trung Quốc bây giờ là đàn điện và đánh nhạc cải biên, không có một sự gắn bó khăng khít mang âm nhạc truyền thống của Trung Quốc.

Đàn bầu cũng nằm trong hòa tấu tứ tuyệt là kìm, cò, tranh, độc (đàn nguyệt, đàn nhị, đàn tranh, đàn bầu - độc huyền cầm). Cho bắt buộc việc cây đàn bầu là của người Việt tưởng không có gì nên bàn cãi.

 

Top 5 mẫu đàn bầu dành cho người mới học chơi:

1. Đàn bầu DB89: 

Nếu tài chính của bạn chưa đủ khả năng chi trả cho một cây đàn bầu cao cấp , thì đàn bầu DB89 sẽ là lựa chọn thay thế tuyệt vời cho bạn với mức giá rẻ hơn nhiều. Đàn bầu DB89 là một trong những cây đàn cho người mới đang rất được ưa chuộng trên thị trường hiện nay.  Với hình dáng quen thuộc, đơn giản để dễ dàng chơi, đàn bầu DB89 tuyệt vời để bạn có thể thoải mái khi chơi. Với thân đàn được chế tạo hoàn hảo với sự kết hợp giữa mặt gỗ ngô đồng cùng thành đàn gỗ tự nhiên chắc chắn. Đàn bầu DB89 không chỉ mang lại âm thanh chuẩn mà còn giúp cây đàn có khả năng hoạt động bền bỉ vượt trội với thời gian. Với tầm giá chỉ chưa đến 1 triệu đồng, bạn khó có thể tìm thấy một cây đàn tốt hơn DB89. 

 

Video test âm:

 

2. Đàn bầu DB129:

Thêm một lựa chọn thay thế hoàn hảo cho những cây đàn bầu tầm trung tiền, đó chính là DB129. Không phải ngẫu nhiên nó lại trở thành sự lựa chọn của đông đảo người chơi đàn bầu và cũng chính là cây đàn được bán chạy nhất trong những năm gần đây. Đàn bầu DB129 thu hút bởi âm thanh cực chuẩn, khả năng phản ứng linh hoạt với nhiều phong cách chơi khác nhau. Là một cây đàn bầu tầm trung, nhưng DB129 vẫn được chế tạo bởi những loại gỗ quý chỉ có thể tìm thấy ở những cây đàn cao cấp. Với mặt trước bằng gỗ ngô đồng chắc chắn và cần đàn sừng trâu, thành đàn bằng gỗ hương quý, cây đàn mang tới âm thanh ngân vang, cân bằng, giai điệu rõ ràng, và khả năng chơi mượt mà, linh hoạt. Cũng chính vì những ưu điểm nổi trội này, đàn bầu DB129 không chỉ là một cây đàn bầu cho người mới tuyệt vời mà còn trở thành lựa chọn của nhiều nghệ sỹ chuyên nghiệp.

 

3. Đàn bầu DB199:

 

Đàn bầu DB199 là một trong những sự lựa chọn của hầu hết những nghệ sỹ nổi tiếng trên khắp cả nước. Nhắc đến đàn bầu DB199, người ta sẽ nghĩ đến sự chuẩn mực về âm thanh và chất lượng cao cấp. Đàn bầu DB199 là cây đàn mang lại hiệu suất âm thanh và tiện ích đáng kinh ngạc. Đây là sự lựa chọn lý tưởng cho những ai đang tìm kiếm một cây đàn bầu cho người mới chất lượng cao. 

Đàn bầu DB199 xứng đáng là cây đàn bầu lý tưởng cho người mới bắt đầu vì chất lượng âm thanh thuộc top những cây đàn đẳng cấp, hơn nữa còn được hỗ trợ nhận được những phụ kiện theo đàn tại Nhạc cụ Đàn Hương.

 

4. Đàn bầu lắp sẵn amply và loa DB150:

Cây đàn bầu DB150 vẫn luôn được đánh giá là cây đàn đáp ứng đầy đủ nhất nhu cầu của người chơi với sự tiện lợi do đàn được thiết kế, lắp đặt sẵn loa và amply trong đàn, nên người chơi có thể mang đi bất cứ đâu mà không cần mang thêm bất cứ thứ gì.  Thêm một “siêu phẩm” đàn bầu cho người mới cũng đang rất được ưa chuộng hiện nay chính là đàn bầu DB150. Cây đàn với bộ cộng hưởng âm thanh lớn ở thùng đàn mang lại âm thanh mạnh mẽ hơn, phù hợp mọi người chơi từ người mới cho đến người có nhiều kinh nghiệm. Cây đàn còn được sự ủng hộ của đông đảo tín đồ đàn bầu bởi thiết kế hoàn hảo và chắc chắn. 

 

Video test âm cây đàn DB150:

5. Đàn bầu LM199:

Thêm một lựa chọn thay thế hoàn hảo cho những cây đàn bầu cho người mới cao cấp có sẵn loa và amply trong đàn đó chính là đàn bầu LM199. Không phải ngẫu nhiên nó lại trở thành sự lựa chọn của đông đảo người chơi đàn bầu và cũng chính là cây đàn được bán chạy do độ tiện lợi của nó mang lại. Đàn bầu LM199 được thu hút bởi âm thanh đàn bầu cực chuẩn, khả năng phản ứng linh hoạt với nhiều phong cách chơi và thể loại âm nhạc khác nhau. Là một cây đàn bầu tầm cao, đàn bầu LM199 vẫn được chế tạo bởi những loại gỗ quý chỉ có thể tìm thấy ở những cây đàn bầu cao cấp.  Cây đàn mang tới âm thanh ngân vang, cân bằng, giai điệu rõ ràng, và khả năng chơi mượt mà, linh hoạt. 

Video test âm đàn bầu DB230:

 

 

Các bạn tham khảo thêm các mẫu đàn bầu tại đây

Nhạc cụ đàn Hương - chuyên cung cấp các loại nhạc cụ 

Hotline: 088.609.4297